Đầu tư là cơ hội nhưng không ít rủi ro. Bên cạnh việc thiếu kiến thức hoặc chiến lược không phù hợp, nhiều nhà đầu tư còn mắc phải các thiên kiến tâm lý gây ảnh hưởng đến quyết định của mình. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện 5 thiên kiến phổ biến trong đầu tư, từ đó giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận.

Cơ hội sinh lời nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro khi đầu tư

Đầu tư là một trong những phương thức hiệu quả nhất để gia tăng tài sản và đạt được tự do tài chính. Và khi đầu tư cần biết đa dạng hóa danh mục đầu tư để đạt được lợi nhuận tối ưu nhất. Các cơ hội sinh lời trong đầu tư vô cùng đa dạng và hấp dẫn.

Từ thị trường chứng khoán, bất động sản cho đến tiền điện tử, Tuy nhiên, đi cùng với tiềm năng lợi nhuận cao là những rủi ro không thể tránh khỏi, thậm chí có thể khiến nhà đầu tư mất toàn bộ tài sản của mình.

Đầu tư cơ hội lớn đi kèm với rủi ro cao

Khi tham gia đầu tư, yếu tố quan trọng nhất mà nhà đầu tư cần nắm vững là mối quan hệ giữa lợi nhuận và rủi ro.

Ví dụ, đầu tư vào cổ phiếu của các công ty khởi nghiệp có thể mang lại lợi nhuận vượt trội nếu công ty đó thành công. Tuy nhiên, nếu công ty không đạt được kỳ vọng, nhà đầu tư có thể mất trắng số tiền đã bỏ ra. Ngược lại, đầu tư vào các sản phẩm tài chính ổn định hơn như trái phiếu chính phủ thường mang lại lợi nhuận thấp hơn, nhưng rủi ro cũng ít hơn.

Rủi ro trong đầu tư không chỉ đến từ sự biến động của thị trường mà còn từ yếu tố tâm lý của chính nhà đầu tư. Sự tham lam và sợ hãi là hai yếu tố dễ dàng chi phối quyết định đầu tư.

Khi thị trường tăng mạnh, nhiều người bị cuốn theo và đầu tư mà không cân nhắc kỹ lưỡng, dẫn đến việc mua vào ở mức giá cao. Ngược lại, khi thị trường giảm mạnh, sự sợ hãi có thể khiến họ bán tháo tài sản ở mức giá thấp, dẫn đến thua lỗ nặng nề.

Một trong những cách giảm thiểu rủi ro là đa dạng hóa danh mục đầu tư. Thay vì đặt tất cả trứng vào một giỏ, nhà đầu tư nên phân bổ vốn vào nhiều loại tài sản khác nhau. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro nếu một loại tài sản nào đó gặp biến động tiêu cực.

Đầu tư mở ra nhiều cơ hội sinh lời hấp dẫn, nhưng cũng tiềm ẩn những rủi ro đáng kể. Nhà đầu tư cần tỉnh táo, có chiến lược rõ ràng và hiểu rõ mối quan hệ giữa lợi nhuận và rủi ro để có thể đạt được thành công bền vững.

Tại sao nhiều người thất bại trong đầu tư dù đã cố gắng?

Mặc dù đầu tư có thể mang lại lợi nhuận lớn, không ít người thất bại trên con đường này, dù đã bỏ ra rất nhiều nỗ lực. Có nhiều lý do dẫn đến sự thất bại, trong đó có thể kể đến sự thiếu kiến thức, tâm lý không vững và chiến lược đầu tư không phù hợp.

Một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến nhiều người thất bại là thiếu kiến thức về thị trường. Đầu tư không chỉ đơn thuần là mua và bán tài sản, mà đòi hỏi người tham gia phải hiểu rõ về các công cụ tài chính, phân tích thị trườngvà dự đoán xu hướng. Những quyết định dựa trên cảm tính hoặc thông tin không đầy đủ dễ dẫn đến thua lỗ.

Đầu tư không chỉ là sự cố gắng mà còn phải có bản lĩnh và kiến thức

Ngoài ra, tâm lý là một yếu tố quan trọng nhưng thường bị bỏ qua. Nhiều nhà đầu tư bị chi phối bởi sự tham lam khi thấy thị trường tăng trưởng mạnh,và ngược lại, bị chi phối bởi nỗi sợ hãi khi thị trường giảm điểm. Điều này dẫn đến các quyết định sai lầm như mua vào ở giá cao và bán ra ở giá thấp, làm giảm hiệu quả đầu tư.

Chiến lược đầu tư không phù hợp cũng khiến nhiều người thất bại. Một số nhà đầu tư không có chiến lược rõ ràng, họ đầu tư theo phong trào hoặc theo lời khuyên của người khác mà không cân nhắc đến tình hình tài chính cá nhân và mục tiêu đầu tư. Hệ quả là nhà đầu tư sẽ không thể kiểm soát rủi ro và dễ dàng mất phương hướng khi thị trường biến động.

Đầu tư là một quá trình dài hơi, đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỷ luật. Những người chỉ mong muốn kiếm lợi nhanh chóng thường dễ bị thất vọng và bỏ cuộc khi đối mặt với những biến động ngắn hạn của thị trường.

5 thiên kiến mà mọi nhà đầu tư nên tránh

Trong quá trình đầu tư, việc nhận biết và tránh những sai lầm thường gặp là rất quan trọng để bảo vệ tài sản và đạt được mục tiêu tài chính. Dưới đây là 5 sai lầm mà nhà đầu tư nên tránh để tối ưu hóa hiệu quả đầu tư của mình:

Thiên kiến tự tin thái quá

Thiên kiến tự tin thái quá xảy ra khi nhà đầu tư đánh giá quá cao khả năng và kiến thức của mình trong việc đưa ra quyết định đầu tư. Điều này dẫn đến việc họ bỏ qua các phân tích kỹ lưỡng, dựa quá nhiều vào trực giác và cảm tính cá nhân.

Tự tin thái quá đôi khi cũng là một sai lầm “chí mạng” trong đầu tư

Sự tự tin thái quá có thể dẫn đến những quyết định sai lầm, mua vào các tài sản rủi ro cao hoặc không đa dạng hóa danh mục đầu tư. Để tránh sai lầm này, nhà đầu tư cần giữ một cái nhìn khách quan, luôn cập nhật kiến thức và tham khảo ý kiến từ các chuyên gia.

Đặc điểm của người có thiên kiến tự tin thái quá

• Đánh giá cao năng lực bản thân: Khi bị thiên kiến tự tin thái quá, nhà đầu tư thường tin rằng mình có kiến thức, kỹ năng, hoặc thông tin đặc biệt, giúp họ đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn so với người khác hoặc thậm chí so với thị trường. Họ cảm thấy mình có thể dự đoán thị trường tốt hơn, dẫn đến việc tự tin quá mức vào khả năng của bản thân, mặc dù thực tế có thể không hoàn toàn như vậy.
• Đánh giá thấp rủi ro: Sự tự tin thái quá có thể khiến nhà đầu tư không nhận thức đầy đủ về rủi ro hoặc đánh giá thấp các nguy cơ tiềm ẩn. Họ có xu hướng tin rằng mình có thể kiểm soát được tình hình hoặc dự đoán chính xác diễn biến thị trường, từ đó dẫn đến việc đưa ra các quyết định liều lĩnh và đầu tư vào các tài sản có rủi ro cao mà không có biện pháp bảo vệ hợp lý.
• Tần suất giao dịch cao: Nhà đầu tư tự tin thái quá thường có xu hướng giao dịch thường xuyên vì họ tin rằng mình có thể dự đoán và kiếm lợi từ những biến động nhỏ trên thị trường. Tuy nhiên, tần suất giao dịch cao không chỉ tăng chi phí giao dịch mà còn làm giảm lợi nhuận tổng thể, vì nhà đầu tư có thể bị cuốn vào việc mua bán liên tục mà không đạt được mục tiêu tài chính dài hạn.
• Khó chấp nhận sai lầm: Những nhà đầu tư tự tin thái quá thường khó chấp nhận rằng họ đã phạm sai lầm, dẫn đến việc giữ các khoản đầu tư thua lỗ quá lâu. Họ có xu hướng biện minh cho các quyết định sai lầm và không điều chỉnh chiến lược kịp thời khi thị trường thay đổi, điều này có thể gây ra những tổn thất lớn và ảnh hưởng tiêu cực đến danh mục đầu tư.

Hậu quả gây ra

• Hiệu suất đầu tư kém: Thiên kiến tự tin thái quá thường dẫn đến hiệu suất đầu tư kém do nhà đầu tư đánh giá sai lầm khả năng dự đoán thị trường. Họ có thể gặp phải những khoản lỗ lớn hoặc không đạt được lợi nhuận như kỳ vọng, làm ảnh hưởng đến mục tiêu tài chính và kế hoạch đầu tư dài hạn của họ.
• Rủi ro tài chính cao: Đánh giá thấp rủi ro và tự tin thái quá có thể khiến nhà đầu tư đưa ra các quyết định đầu tư quá mạo hiểm, đặt toàn bộ vốn vào những khoản đầu tư rủi ro cao. Điều này có thể gây ra những tổn thất nghiêm trọng về tài chính, đặc biệt khi thị trường không diễn biến như họ dự đoán.
• Tính không ổn định trong danh mục đầu tư: Tần suất giao dịch cao và thiếu kiên nhẫn thường dẫn đến một danh mục đầu tư không ổn định. Nhà đầu tư có thể liên tục thay đổi chiến lược và danh mục của mình, làm cho các khoản đầu tư thiếu sự ổn định và khó đạt được các mục tiêu dài hạn.

Cách khắc phục

• Để khắc phục thiên kiến tự tin thái quá, nhà đầu tư cần thường xuyên đánh giá lại khả năng và hiệu suất đầu tư của mình. So sánh hiệu suất với các chỉ số thị trường hoặc tham khảo ý kiến từ các chuyên gia có thể giúp họ nhận thức rõ hơn về năng lực thực sự của mình và tránh những quyết định sai lầm do quá tự tin.
• Hiểu rõ rủi ro của từng khoản đầu tư là điều quan trọng để tránh đánh giá thấp những nguy cơ tiềm ẩn. Nhà đầu tư nên sử dụng các công cụ quản lý rủi ro, như đa dạng hóa danh mục và đặt lệnh dừng lỗ, để bảo vệ tài sản và đảm bảo rằng họ không bị cuốn vào các quyết định liều lĩnh.
• Thay vì cố gắng liên tục dự đoán thị trường, nhà đầu tư nên tập trung vào các chiến lược đầu tư dài hạn và ổn định. Giảm tần suất giao dịch không chỉ giúp giảm chi phí mà còn tăng cơ hội đạt được mục tiêu tài chính trong dài hạn.
• Để có cái nhìn khách quan hơn về các quyết định đầu tư, nhà đầu tư nên tham khảo ý kiến từ những người có kinh nghiệm hoặc từ các cố vấn tài chính chuyên nghiệp. Những phản hồi này có thể giúp họ điều chỉnh chiến lược đầu tư, tránh được các rủi ro do thiên kiến tự tin thái quá gây ra.

Thiên kiến chạy theo xu hướng

Sai lầm này xảy ra khi nhà đầu tư bị cuốn theo đám đông, quyết định đầu tư chỉ dựa trên xu hướng hiện tại mà không phân tích cẩn thận.

Ví dụ, khi thấy một cổ phiếu hay tài sản nào đó tăng mạnh, nhiều người sẽ đổ xô vào mua mà không quan tâm đến giá trị thực sự của nó. Hậu quả là khi thị trường điều chỉnh, những nhà đầu tư này thường phải gánh chịu thua lỗ nặng nề.

Đặc điểm của người có thiên kiến chạy theo xu hướng:

• Quyết định dựa trên hành động của đám đông: Khi thiên kiến chạy theo xu hướng xuất hiện, nhà đầu tư thường có xu hướng làm theo những gì mà người khác đang làm, bất kể đó là mua hay bán cổ phiếu. Họ cảm thấy an toàn hơn khi làm theo số đông và cho rằng hành động của đa số chắc chắn là đúng đắn.
• Thiếu sự phân tích độc lập: Nhà đầu tư chạy theo xu hướng thường bỏ qua việc nghiên cứu và phân tích độc lập. Họ dễ dàng tin tưởng vào các tin đồn, dự báo của thị trường, hoặc hành động của các nhà đầu tư khác mà không thực sự hiểu rõ lý do đằng sau.
• Tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO): Một yếu tố quan trọng thúc đẩy thiên kiến này là tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội. Nhà đầu tư lo ngại rằng nếu không tham gia vào xu hướng, họ sẽ bỏ lỡ lợi nhuận tiềm năng, ngay cả khi xu hướng đó không có cơ sở vững chắc.

Hậu quả gây ra:

• Khi nhiều nhà đầu tư cùng chạy theo một xu hướng, giá cổ phiếu có thể bị đẩy lên cao hơn so với giá trị thực. Điều này có thể dẫn đến tình trạng bong bóng tài sản, nơi giá bị thổi phồng một cách không bền vững và có nguy cơ sụp đổ bất ngờ.
• Khi thị trường quay đầu hoặc xu hướng đảo ngược, những nhà đầu tư chạy theo đám đông có thể chịu tổn thất nặng nề. Vì không có sự chuẩn bị và phân tích kỹ lưỡng, họ có thể bán tháo tài sản ở mức giá thấp hoặc không kịp thoát khỏi thị trường khi giá bắt đầu giảm mạnh.
• Thiên kiến chạy theo xu hướng có thể dẫn đến sự thiếu nhất quán trong chiến lược đầu tư. Nhà đầu tư có thể liên tục thay đổi danh mục đầu tư và chiến lược của mình để bắt kịp các xu hướng ngắn hạn, điều này gây ra sự bất ổn và khó đạt được mục tiêu tài chính dài hạn.

Cách khắc phục thiên kiến chạy theo xu hướng:

• Để tránh bị cuốn theo đám đông, nhà đầu tư nên dựa vào nghiên cứu và phân tích của riêng mình. Tìm hiểu kỹ về công ty, ngành nghề, và các yếu tố kinh tế vĩ mô trước khi đưa ra quyết định đầu tư là cách tốt nhất để đảm bảo rằng quyết định của bạn có cơ sở vững chắc.
• Thay vì chạy theo các xu hướng ngắn hạn, nhà đầu tư nên tập trung vào các mục tiêu dài hạn và tuân thủ chiến lược đầu tư đã đề ra. Sự kiên nhẫn và kỷ luật là yếu tố quan trọng giúp bạn tránh được những quyết định bốc đồng.
• Nhận thức được rằng thị trường đôi khi có thể bị chi phối bởi tâm lý bầy đàn, và không phải lúc nào xu hướng cũng phản ánh giá trị thực của tài sản. Hiểu rõ tâm lý này giúp bạn giữ được sự bình tĩnh và đưa ra các quyết định sáng suốt hơn.
• Trước khi quyết định chạy theo một xu hướng, hãy cân nhắc các quan điểm đối lập và đánh giá xem liệu xu hướng đó có thực sự hợp lý hay chỉ là kết quả của tâm lý đám đông. Việc lắng nghe các ý kiến trái chiều có thể giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn và tránh được các quyết định thiếu cân nhắc.

Thiên kiến giữ lại

Thiên kiến giữ lại là khi nhà đầu tư không muốn bán các tài sản đang thua lỗ với hy vọng rằng giá sẽ phục hồi. Họ thường giữ lại các tài sản này quá lâu, dẫn đến việc mất nhiều cơ hội đầu tư khác có tiềm năng sinh lời tốt hơn.

Điều này cũng có thể xuất phát từ tâm lý không muốn thừa nhận rằng mình đã sai lầm. Để tránh rơi vào thiên kiến này, nhà đầu tư nên thiết lập các ngưỡng cắt lỗ và tuân thủ nghiêm ngặt, đồng thời đánh giá lại danh mục đầu tư thường xuyên để đảm bảo rằng mỗi tài sản đều phù hợp với mục tiêu tài chính của mình.

Đặc điểm của người có thiên kiến giữ lại:

• Ưu tiên sự ổn định và tránh thay đổi: Khi bị ảnh hưởng bởi thiên kiến giữ lại, nhà đầu tư thường có xu hướng giữ nguyên danh mục đầu tư hiện tại mà không muốn thay đổi, ngay cả khi có những cơ hội đầu tư tốt hơn xuất hiện. Họ cảm thấy thoải mái và an toàn với những gì họ đã quen thuộc, và việc thay đổi dường như tạo ra sự bất an.
• Sợ hãi trước rủi ro của sự thay đổi: Một yếu tố quan trọng của thiên kiến giữ lại là nỗi sợ hãi về rủi ro khi thực hiện thay đổi. Nhà đầu tư lo lắng rằng việc bán cổ phiếu đang nắm giữ hoặc chuyển đổi danh mục đầu tư có thể dẫn đến thua lỗ, ngay cả khi việc giữ lại có thể không còn phù hợp với tình hình thị trường.
• Bám víu vào các khoản đầu tư không hiệu quả: Nhà đầu tư có thể bám víu vào những khoản đầu tư đã không còn sinh lợi hoặc thậm chí thua lỗ, với hy vọng rằng giá trị của chúng sẽ phục hồi. Họ tin rằng việc giữ lại tài sản hiện tại là ít rủi ro hơn so với việc bán nó và đối mặt với những bất ổn mới.

Hậu quả gây ra:

• Bỏ lỡ cơ hội đầu tư tốt hơn: Khi nhà đầu tư duy trì trạng thái hiện tại mà không xem xét các cơ hội mới, họ có thể bỏ lỡ các khoản đầu tư tiềm năng mang lại lợi nhuận cao hơn. Điều này có thể làm giảm hiệu suất tổng thể của danh mục đầu tư trong dài hạn.
• Danh mục đầu tư kém hiệu quả: Nếu nhà đầu tư không điều chỉnh danh mục đầu tư theo sự thay đổi của thị trường hoặc tình hình tài chính cá nhân, danh mục đầu tư có thể trở nên kém hiệu quả. Những khoản đầu tư không còn phù hợp có thể làm giảm khả năng đạt được mục tiêu tài chính của họ.
• Không tối ưu hóa lợi nhuận: Thiên kiến giữ lại có thể khiến nhà đầu tư không tối ưu hóa lợi nhuận, bởi họ giữ lại các tài sản không còn giá trị như ban đầu thay vì chuyển sang các khoản đầu tư có tiềm năng sinh lời cao hơn. Điều này có thể gây ra sự lãng phí nguồn lực và thời gian.

Cách khắc phục:

• Nhà đầu tư nên thường xuyên đánh giá lại danh mục đầu tư của mình để đảm bảo rằng nó vẫn phù hợp với mục tiêu tài chính và tình hình thị trường hiện tại. Việc định kỳ xem xét và điều chỉnh giúp tránh việc bám víu vào các khoản đầu tư không còn hiệu quả.
• Thay vì chỉ tập trung vào những gì đã quen thuộc, nhà đầu tư nên mở rộng tầm nhìn và cân nhắc các cơ hội đầu tư mới. Tìm hiểu và nghiên cứu kỹ về các lựa chọn đầu tư tiềm năng sẽ giúp họ đưa ra quyết định sáng suốt hơn.
• Nhà đầu tư cần nhận thức rằng thay đổi là một phần không thể tránh khỏi trong quá trình đầu tư. Việc thích nghi với các điều kiện thị trường mới và sẵn sàng thay đổi chiến lược khi cần thiết là yếu tố quan trọng để đạt được thành công trong dài hạn.
• Đặt ra các nguyên tắc và tiêu chí rõ ràng cho việc mua, bán, và điều chỉnh danh mục đầu tư giúp nhà đầu tư tránh được thiên kiến giữ lại. Những nguyên tắc này có thể bao gồm các ngưỡng cụ thể về lợi nhuận, rủi ro, hoặc thay đổi trong tình hình kinh tế.

Thiên kiến đồng thuận

Khi nhà đầu tư tin tưởng quá mức vào quan điểm của người khác hoặc số đông mà không kiểm chứng lại thông tin sẽ dẫn đến sai lầm trong thiên kiến đồng thuận.

Chạy theo số đông hoặc nghe theo người khác mà không chịu tìm hiểu là một sai lầm nghiêm trọng khi đầu tư

Họ có xu hướng hành động theo những gì được cho là đúng mà không đánh giá kỹ lưỡng hoặc thực hiện nghiên cứu độc lập. Sai lầm này dễ dẫn đến những quyết định thiếu chính xác và thua lỗ không mong muốn.

Đặc điểm của người có thiên kiến đồng thuận:

• Tìm kiếm thông tin ủng hộ quan điểm cá nhân: Khi bị ảnh hưởng bởi thiên kiến đồng thuận, nhà đầu tư có xu hướng tìm kiếm những thông tin ủng hộ quan điểm hoặc quyết định đầu tư mà họ đã đưa ra. Họ có thể ưu tiên các nguồn thông tin hoặc phân tích từ những người có cùng quan điểm, bỏ qua hoặc xem nhẹ những ý kiến trái ngược.
• Diễn giải thông tin theo hướng có lợi: Nhà đầu tư thường diễn giải các sự kiện và dữ liệu theo cách phù hợp với niềm tin của họ. Điều này có thể dẫn đến việc họ hiểu sai hoặc bóp méo ý nghĩa của thông tin, khiến cho các quyết định đầu tư trở nên chủ quan và thiếu chính xác.
• Ghi nhớ chọn lọc: Thiên kiến đồng thuận cũng ảnh hưởng đến trí nhớ của nhà đầu tư, khiến họ ghi nhớ rõ ràng những thông tin ủng hộ quan điểm của mình và dễ dàng quên đi hoặc lờ đi những thông tin đối lập. Điều này làm củng cố thêm niềm tin ban đầu và khiến họ trở nên cứng nhắc hơn trong các quyết định.

Hậu quả gây ra:

• Đưa ra các quyết định thiếu khách quan: Khi chỉ tập trung vào các thông tin ủng hộ quan điểm cá nhân, nhà đầu tư có thể đưa ra những quyết định thiếu khách quan. Điều này có thể dẫn đến việc bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo hoặc rủi ro tiềm ẩn, khiến chiến lược đầu tư trở nên kém hiệu quả.
• Tăng cường rủi ro: Thiên kiến đồng thuận có thể khiến nhà đầu tư bỏ qua các yếu tố rủi ro quan trọng và tiếp tục đầu tư vào các tài sản không phù hợp hoặc quá rủi ro. Việc không nhận thức đầy đủ về những nguy cơ tiềm ẩn có thể dẫn đến những tổn thất tài chính nghiêm trọng.
• Giới hạn khả năng học hỏi: Khi nhà đầu tư từ chối tiếp nhận các quan điểm trái ngược, họ có thể tự giới hạn khả năng học hỏi và phát triển kiến thức đầu tư. Điều này làm giảm cơ hội cải thiện chiến lược đầu tư và thích nghi với những thay đổi của thị trường.

Cách khắc phục thiên kiến đồng thuận:

• Để tránh thiên kiến đồng thuận, nhà đầu tư nên cố gắng tìm kiếm và xem xét các quan điểm đối lập. Điều này có thể giúp họ có cái nhìn toàn diện hơn về tình hình thị trường và các cơ hội đầu tư, đồng thời giúp họ nhận thức rõ hơn về những rủi ro có thể phát sinh.
• Nhà đầu tư nên thường xuyên tự đánh giá lại các niềm tin và quyết định đầu tư của mình. Việc đặt câu hỏi về những giả định ban đầu và xem xét các kịch bản khác nhau có thể giúp họ tránh được những sai lầm do quá tự tin vào quan điểm cá nhân.
• Nhờ người khác đánh giá quyết định đầu tư của bạn có thể giúp bạn nhận ra những điểm yếu hoặc thiên kiến mà bạn có thể bỏ qua. Những phản hồi từ các nhà đầu tư có kinh nghiệm hoặc cố vấn tài chính có thể cung cấp góc nhìn khách quan và giúp bạn điều chỉnh chiến lược hợp lý hơn.
• Thiết lập các tiêu chí rõ ràng cho quyết định đầu tư có thể giúp bạn tránh bị chi phối bởi thiên kiến đồng thuận. Các tiêu chí này nên dựa trên dữ liệu khách quan và phân tích kỹ lưỡng, thay vì chỉ dựa vào cảm giác hoặc niềm tin cá nhân.

Giới hạn của tính hợp lý và thiên kiến thiên vị

Dù cố gắng đến đâu, con người vẫn khó tránh khỏi những giới hạn của tính hợp lý. Các quyết định đầu tư thường bị ảnh hưởng bởi những cảm xúc và thiên vị cá nhân. Một ví dụ phổ biến là thiên kiến thiên vị, khi nhà đầu tư quá tự tin vào một loại tài sản hoặc chiến lược đầu tư nhất định mà bỏ qua các tín hiệu cảnh báo.

Điều này có thể khiến họ duy trì những quyết định sai lầm trong thời gian dài, dẫn đến những hậu quả tài chính nghiêm trọng. Nhà đầu tư cần ý thức được giới hạn của bản thân, luôn giữ tâm lý mở và sẵn sàng điều chỉnh chiến lược khi cần thiết để tránh rủi ro không đáng có.

Việc liên tục phải đưa ra các quyết định đầu tư có thể dẫn đến sự mệt mỏi về mặt tinh thần, khiến nhà đầu tư có xu hướng chọn các giải pháp đơn giản hoặc quen thuộc hơn thay vì thực hiện các phân tích sâu rộng. Điều này có thể dẫn đến những quyết định không tối ưu.

Đặc điểm của người có thiên kiến thiên vị trong đầu tư:

• Thiên kiến tự tin thái quá: Nhà đầu tư có thể tin rằng họ có khả năng dự đoán chính xác thị trường hoặc chọn đúng cổ phiếu, dẫn đến việc đưa ra các quyết định quá liều lĩnh. Thiên kiến này có thể làm tăng rủi ro và gây ra thua lỗ.
• Thiên kiến xác nhận: Nhà đầu tư thường tìm kiếm và chú trọng những thông tin ủng hộ quyết định hoặc quan điểm đầu tư của mình, trong khi bỏ qua hoặc xem nhẹ những thông tin trái ngược. Điều này có thể dẫn đến việc giữ lại các khoản đầu tư không hiệu quả hoặc bỏ qua các cơ hội tốt hơn.
• Thiên kiến theo xu hướng: Xu hướng chạy theo đám đông khiến nhà đầu tư đưa ra các quyết định không dựa trên phân tích kỹ lưỡng mà chỉ dựa vào hành động của người khác. Điều này có thể dẫn đến sự hình thành bong bóng thị trường và thua lỗ khi xu hướng đảo ngược.
• Thiên kiến giữ lại: Nhà đầu tư thường có xu hướng duy trì danh mục đầu tư hiện tại mà không muốn thay đổi, ngay cả khi có những cơ hội tốt hơn hoặc khi thị trường thay đổi. Sự bảo thủ này có thể dẫn đến việc bỏ lỡ các cơ hội đầu tư hoặc giữ lại những khoản đầu tư kém hiệu quả.

Hậu quả gây ra:

• Hiệu suất đầu tư kém: Giới hạn của tính hợp lý và thiên kiến thiên vị có thể dẫn đến hiệu suất đầu tư kém do nhà đầu tư đưa ra các quyết định thiếu cơ sở và không tối ưu. Những sai lầm này có thể gây ra thua lỗ hoặc làm giảm lợi nhuận so với kỳ vọng.
• Rủi ro tài chính cao: Thiên kiến thiên vị có thể khiến nhà đầu tư chấp nhận các rủi ro không cần thiết hoặc bỏ qua các rủi ro quan trọng. Điều này có thể gây ra tổn thất tài chính nghiêm trọng, đặc biệt khi thị trường không diễn biến như mong đợi.
• Giới hạn khả năng học hỏi: Nhà đầu tư có thể trở nên cứng nhắc và không sẵn sàng học hỏi hoặc điều chỉnh chiến lược khi bị ảnh hưởng bởi thiên kiến thiên vị. Điều này làm giảm khả năng thích nghi với các thay đổi của thị trường và cải thiện chiến lược đầu tư.

Cách khắc phục giới hạn hợp lý và thiên kiến thiên vị:

• Để khắc phục các giới hạn và thiên kiến, nhà đầu tư cần nhận thức được chúng và thường xuyên tự kiểm tra quyết định của mình. Việc đặt câu hỏi về các giả định ban đầu và tìm kiếm các quan điểm đối lập có thể giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực của thiên kiến.
• Nhà đầu tư nên tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau và tham khảo ý kiến của những người có kinh nghiệm hoặc chuyên gia tài chính. Điều này giúp họ có cái nhìn toàn diện hơn và đưa ra các quyết định đầu tư sáng suốt hơn.
• Thiết lập các nguyên tắc đầu tư rõ ràng và tuân thủ chúng một cách kỷ luật có thể giúp nhà đầu tư tránh được những sai lầm do cảm xúc hoặc thiên kiến thiên vị gây ra. Các nguyên tắc này có thể bao gồm việc đa dạng hóa danh mục đầu tư, đặt giới hạn rủi ro, và xác định thời điểm thoát lệnh.
• Nhà đầu tư có thể tận dụng công nghệ và dữ liệu để hỗ trợ việc ra quyết định. Các công cụ phân tích kỹ thuật, mô hình dự báo, và dữ liệu thị trường có thể giúp giảm thiểu tác động của thiên kiến và đưa ra các quyết định dựa trên cơ sở logic hơn.

Đầu tư là một hành trình đòi hỏi sự cẩn trọng và hiểu biết sâu sắc. Việc tránh những thiên kiến như tự tin thái quá hay chạy theo xu hướng sẽ giúp nhà đầu tư tối ưu hóa hiệu quả. Bằng cách duy trì tư duy độc lập và chiến lược dài hạn, bạn có thể bảo vệ tài sản và hướng đến thành công bền vững. Hãy cùng Người Việt tại Luang Prabang khám phá thêm nhiều thông tin hấp dẫn, bổ ích khác sắp tới nhé!